ProZ.com translation contests »
2014 annual ProZ.com translation contest: "Celebrations" » English to Albanian » Entry by Mandolino


Source text in English

Translation by Mandolino (#18193)

Who cast that first fateful tomato that started the La Tomatina revolution? The reality is no one knows. Maybe it was an anti-Franco rebellion, or a carnival that got out of hand. According to the most popular version of the story, during the 1945 festival of Los Gigantes (a giant paper mâché puppet parade), locals were looking to stage a brawl to get some attention. They happened upon a vegetable cart nearby and started hurling ripe tomatoes. Innocent onlookers got involved until the scene escalated into a massive melee of flying fruit. The instigators had to repay the tomato vendors, but that didn't stop the recurrence of more tomato fights—and the birth of a new tradition.

Fearful of an unruly escalation, authorities enacted, relaxed, and then reinstated a series of bans in the 1950s. In 1951, locals who defied the law were imprisoned until public outcry called for their release. The most famous effrontery to the tomato bans happened in 1957 when proponents held a mock tomato funeral complete with a coffin and procession. After 1957, the local government decided to roll with the punches, set a few rules in place, and embraced the wacky tradition.

Though the tomatoes take center stage, a week of festivities lead up to the final showdown. It's a celebration of Buñol's patron saints, the Virgin Mary and St. Louis Bertrand, with street parades, music, and fireworks in joyous Spanish fashion. To build up your strength for the impending brawl, an epic paella is served on the eve of the battle, showcasing an iconic Valencian dish of rice, seafood, saffron, and olive oil.

Today, this unfettered festival has some measure of order. Organizers have gone so far as to cultivate a special variety of unpalatable tomatoes just for the annual event. Festivities kick off around 10 a.m. when participants race to grab a ham fixed atop a greasy pole. Onlookers hose the scramblers with water while singing and dancing in the streets. When the church bell strikes noon, trucks packed with tomatoes roll into town, while chants of "To-ma-te, to-ma-te!" reach a crescendo.

Then, with the firing of a water cannon, the main event begins. That's the green light for crushing and launching tomatoes in all-out attacks against fellow participants. Long distance tomato lobbers, point-blank assassins, and medium range hook shots. Whatever your technique, by the time it's over, you will look (and feel) quite different. Nearly an hour later, tomato-soaked bombers are left to play in a sea of squishy street salsa with little left resembling a tomato to be found. A second cannon shot signals the end of the battle.
Vallë kush e hodhi domaten e parë që filloi revolucionin La Tomatina? E vërteta është se askush nuk e di këtë. Ndoshta ishte nga një rebelim anti-Franco, apo ndonjë karnaval qe doli jashtë kontrolli. Sipas versionit më të popullarizuar të këtij tregimi, gjatë edicionit të vitit 1945 të festivalit Los Gigantes (një paradë me kukulla gjigante nga çulli i letrës), vendorët mundoheshin që të inskenonin një grindje, për të fituar pak vëmendje. Qëlluan të jenë afër një karroceje me perime dhe kështu filluan të hidhnin domate të pjekura. U përfshinë edhe dëshmitarët e pafajshëm dhe kështu e tëra u bë një përleshje masive me fruta. Nxitësit u deshën të kompensojnë shitësit e domateve, mirëpo kjo nuk e ndaloi përsëritjen e mëtutjeshme të përleshjeve me domate – dhe lindjen e një tradite të re.
Duke iu frikuar ndonjë eskalimi të pakontrollueshëm, autoritetet e dekretuan, e zbutën dhe pastaj rikthyen një seri të ndalesave në vitet e 1950-ta. Në vitin 1951, vendorët që nuk e respektonin këtë ndalesë qëndruan nën arrest derisa publiku kërkoi lirimin e tyre. Kundërshtimi më i famshëm kundër ndalesave të domateve ndodhi në vitin 1957, kur ithtarët e mbajtën komplet një varrim të rremë me arkivol dhe me kortezh. Pas vitit 1957, pushteti vendor vendosi që ta pranoj, vendosi disa rregulla dhe kështu përqafoi traditën e çuditshme.
Edhe pse domatet zënë vendin kryesor, kësaj i paraprinë një javë me festa të cilat qojnë në betejën e fundit me domate. Është një festim i shenjtorëve kujdestar të Bunjolit, Marisë së Virgjër dhe Shën Lui Bertrand, me parada në rrugë, muzikë dhe fishekzjarrë në mënyrë festive Spanjolle. Për të mbledhur forcën tuaj për përleshjen e pashmangshme, në natën e betejës shërbehet një paella epike, që përfaqëson një specialitet Valencian me oriz, ushqim deti, shafran, dhe vaj ulliri.
Sot, ky festival i papenguar ka një dozë mase dhe rregulli. Organizatorët kanë shkuar as larg sa të kultivojnë një lloj të veçantë dhe të papërdorshëm të domates, vetëm për ngjarjen vjetore. Aktivitetet festive fillojnë rreth orës 10 në mëngjes kur pjesëmarrësit vrapojnë të grabisin një proshutë të ngulur në maje të një shkopi të yndyrshëm. Të pranishmit ujisin barishtet përderisa këndojnë dhe vallëzojnë në rrugicë. Kur kambana shënon mesditën, kamionët e mbushur me domate hyjnë në qytet, përderisa drithërima e thirrjeve “To-ma-te, to-ma-te!” arrin kulminacionin.
Pastaj, me krismën e një topi të ujit, ngjarja kryesore fillon. Kjo është drita e gjelbër për ndrydhjen dhe lansimin e domateve duke sulmuar bashkë-pjesëmarrësit në të gjitha drejtimet. Hedhësit e largët të domateve, vrasësit nga afërsia, dhe hedhësit në largësi të mesme. Çfarëdo teknike që keni, deri sa gjithçka të përfundoj, ju do të dukeni (dhe do të ndiheni) mjaft ndryshe. Rreth një orë më vonë, bombarderët e ngjyer në domate lihen që të luajnë në detin e një salseje të butë të rrugës me shumë pak mbetje që i përngjajnë domateve. Një krismë e dytë e topit sinjalizon fundin e betejës.


Discuss this entry